W wyniku implementacji do polskiego porządku prawnego dyrektywy 2008/48/WE, w ustawie o kredycie konsumenckim znalazła się tzw. sankcja kredytu darmowego, której celem jest ochrona kredytobiorców i jednoczesne, dyscyplinowanie instytucji kredytowych.Sankcja darmowego kredytu oznacza bowiem, że kredytobiorca zwraca kredytodawcy tylko równowartość kapitału kredytu, bez dodatkowych opłat i kosztów, jak również bez odsetek, czyli bank na udzielonym kredycie nic nie zarabia i jest to dla niego kara za to, że umowa z konsumentem została skonstruowana wbrew obowiązującym regulacjom.

Dla samego kredytobiorcy, który swój kredyt nadal spłaca, skorzystanie z sankcji darmowego kredytu ma dwojaki skutek, gdyż z jednej strony obniżeniu, o wysokość odsetek, ulegają raty kredytu pozostałe do spłaty, a z drugiej, kredytodawca musi rozliczyć się z wcześniej pobranych opłat i odsetek, czyli bank musi zwrócić kredytobiorcy wszystkie poniesione przez niego koszty kredytu. Finalnie po tych rozliczeniach, kredytobiorca powinien zwrócić do banku tylko tyle ile faktycznie w ramach kredytu otrzymał.

W jaki sposób możesz skorzystać z darmowego kredytu?

Ustawa nie wymaga by skorzystanie z sankcji darmowego kredytu wymagało podjęcia od kredytobiorcy szczególnych działań, wystarczające bowiem jest, że zobowiązany do spłaty kredytu złoży kredytodawcy pisemne oświadczenia, iż zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy, w terminie i w sposób ustalony w umowie. Jedyny wymóg formalny dotyczy w tym przypadku formy pisemnej, nieskuteczne zatem będzie skorzystanie z sankcji darmowego kredytu, gdy kredytobiorca złoży oświadczenie ustnie, dlatego bezwzględnie należy pamiętać by do banku trafiło odpowiednie pismo.

Konstruując oświadczenie o skorzystaniu z sankcji darmowego kredytu warto również zwrócić uwagę by, poza samym oświadczeniem o zwrocie kredytu bez odsetek i innych kosztów, w piśmie kierowanym do banku znalazły się także informacje identyfikujące kredytobiorcę i jego kredyt, wskazać zatem należy imię, nazwisko i adres kredytobiorcy, a także datę zawarcia umowy kredytowej, jej numer, dane kredytodawcy. Zasadnym również jest, żeby w oświadczeniu podać jakich naruszeń dopuścił się bank i dlaczego zastosowanie sankcji darmowego kredytu jest zasadne.

Zastosowanie sankcji kredytu darmowego.

Darmowy kredyt to istna zmora instytucji kredytowych, dlatego jego zastosowanie nie będzie możliwe wobec każdego zobowiązania, lecz tylko w przypadkach ściśle określonych w ustawie.

Z sankcji darmowego kredytu mogą więc skorzystać posiadacze kredytu konsumenckiego, przez który należy rozumieć umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska. Zwrócić uwagę należy, iż bardzo ważne jest by kredytobiorca posiadał status konsumenta, zawarta umowa kredytowa nie może więc być bezpośrednio związana z działalnością zawodową lub gospodarczą kredytobiorcy. W przypadku kredytu firmowego, skorzystanie z sankcji darmowego kredytu nie będzie możliwe. Pamiętać również należy, by kwota uzyskanego kredytu nie przekraczała limitu wskazanego w ustawie, gdyż wtedy także kredytobiorca nie może otrzymać darmowego kredytu.

Ponadto, sankcja darmowego kredytu możliwa jest do zastosowania, gdy kredyt został już w całości spłacony, jednak w tym zakresie ustawodawca wprowadził ograniczenie, gdyż roszczenie w tym zakresie wygasa po upływie roku od dnia wykonania umowy. Ważne także jest, że regulacje ustawy o kredycie konsumenckim stosowane są tylko do umów kredytowych, które zostały zawarte, gdy przepisy ustawy już obowiązywały, zatem odnoszą się one do kredytów zaciągniętych od 18 grudnia 2011 r.

Kiedy bank musi uznać, że kredyt jest darmowy?

Darmowy kredyt to kara dla banku za naruszenie obowiązujących przepisów w zakresie zawierania umów kredytowych z konsumentami, można więc powiedzieć, że jeżeli kredytodawca niewłaściwie wypełnia swoje obowiązki, to musi liczyć się z tym, że nie zarobi na swojej działalności.

Sankcja darmowego kredytu jest niewątpliwe dla banków bardzo dotkliwa, dlatego też nie każde uchybienie ze strony banku będzie w ten sposób karane, darmowy kredyt należy się natomiast kredytobiorcy, gdy np.:

– umowa kredytowa nie została zawarta w formie pisemnej;

– umowa kredytowa nie określa: danych kredytobiorcy, kredytodawcy i pośrednika kredytowego; rodzaju kredytu; czasu obowiązywania umowy; całkowitej kwoty kredytu; terminów i sposobu wypłaty kredytu; stopy oprocentowania kredytu, warunków stosowania tej stopy, a także okresów, warunków i procedury zmiany stopy oprocentowania; rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta ustalonej w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki; zasad i terminów spłaty kredytu;

– łączna wysokość opłat z tytułu zaległości w spłacie kredytu, oraz odsetek za opóźnienie naliczonych konsumentowi przekracza kwotę odpowiadającą kwocie odsetek maksymalnych za opóźnienie.

Powyższe wyliczenie uchybień stanowi tylko przykład, najczęściej jednak sankcja kredytu darmowego aktualizuje się z powodu źle naliczonych odsetek w umowie lub z powodu wskazania niedokładnych kosztów kredytu.

W jakim czasie możesz skorzystać z sankcji kredytu darmowego?

Jak już powyżej wskazano, skorzystanie z sankcji darmowego kredytu wymaga złożenia oświadczenia, bank jednak wcale nie musi podzielać stanowiska prezentowanego przez kredytobiorcę, a wówczas sprawa najpewniej znajdzie swój finał w sądzie, jednak kredytobiorców nie powinno to zniechęcać do walki o swoje prawa.

W jednej ze spraw, która finalnie została rozstrzygnięta przez Sąd Rejonowy w Wałczu, sygn. akt: I C 111/22, bank przegrał zainicjowany przez siebie proces, a sąd przyznał rację kredytobiorcy i uznał, że w sprawie zasadnym było zastosowanie sankcji darmowego kredytu, co wobec całkowitej spłaty kapitału kredytu, doprowadziło sąd do uznania, że umowa kredytowa została wykonana. W przedmiotowej sprawie darmowy kredyt należał się kredytobiorcy, gdyż bank nie określił we właściwy sposób kosztów kredytu, a ponadto, regulacje dotyczące harmonogramu nie były zrozumiałe dla kredytobiorcy, więc bank naruszył ciążący na nim obowiązek informacyjny.

Dobra wiadomość dla wszystkich kredytobiorców jest natomiast taka, że z sankcji darmowego kredytu skorzystać można nie tylko, gdy umowa z bankiem nadal obowiązuje, lecz również wtedy, gdy bank kontrakt wypowiedział, a sprawa jest już na etapie postępowania egzekucyjnego. Taka sytuacja miała miejsce w Rzeszowie, z uwagi na zaległości w spłacie bank zawartą umowę wypowiedział i nawet wygrał proces w sądzie, więc rozpoczął egzekucję, lecz po stronie kredytobiorcy opowiedział się Sąd Okręgowy w Rzeszowie, który wydał wyrok w dniu 13 października 2023 r., sygn. akt: I C 2151/22.

W swym orzeczeniu Sąd Okręgowy uznał, iż w sprawie nie można mówić o powadze rzeczy osądzonej, a efekt tego jest taki, że jeśli nawet kredytobiorca nie miał świadomości, iż mógł powołać się na sankcję darmowego kredytu w pierwotnym procesie, a wcześniej zaprzestał spłaty zobowiązania, co zmobilizowało bank do złożenia pozwu, może na darmowy kredyt powołać się jeszcze na etapie postępowania egzekucyjnego. Zaprezentowane stanowisko sądu może więc odmienić losy wielu kredytobiorców.